Nuôi tôm mà bán tôm là bình thường. Ở dưới bán tôm, ở trên bán điện, ở giữa bán thực phẩm chế biến từ tôm. Làm gì cũng phải nghĩ rộng và xa hơn. Mô hình kinh doanh thì thay đổi theo thời gian. Phải biết thích nghi nhưng cũng hết sức cẩn trọng.

Tôm Việt Nam nuôi chủ yếu để xuất khẩu. Nhưng không phải lúc nào hàng cũng đạt đúng chuẩn, vì nhiều lý do: dư lượng thuốc kháng sinh, không đúng kích thước…

Ngành tôm Việt Nam hiện có bốn vấn đề lớn: thứ nhất là năng suất thấp, ở Việt Nam 1 ha chỉ cho ra 1 – 2 tấn tôm/ năm,  trong khi Ấn Độ là 6 – 7 tấn. Thứ hai là do vi khuẩn, ký sinh trùng, hộ nông dân nuôi tôm sử dụng rất nhiều thuốc kháng sinh, dẫn tới chuyện siêu vi khuẩn kháng kháng sinh. Kế đó là cái khó do chuỗi giá trị ngành tôm Việt Nam hơn 75 % lệ thuộc vào thương lái. Cuối cùng là chi phí sản xuất cao. Vì hầu hết những công ty sản xuất thức ăn cho tôm là của nước ngoài và họ phải nhập khẩu gần như 100% nguyên liệu đầu vào. Mà trong nuôi tôm, thức ăn cho tôm chiếm 55 – 60% chi phí sản xuất.

Chuyển đổi số có ba bước: Số hóa dữ liệu, số hóa quy trình (tự động hóa quy trình) và chuyển đổi số. Mục đích để thu thập được dữ liệu lớn, thông minh giúp tạo ra giá trị mới. Tất cả thiết bị và máy móc nuôi tôm đều là kỹ sư đồng bằng làm ra chứ không phải ở đâu xa xôi hết.

Khó nhất trong nuôi tôm là cách nào để tự động thu thập dữ liệu. Ứng dụng Rynan Mekong trong App Store cài đặt trên smart phone, giúp người nuôi điều khiển từ xa, cập nhật tình hình con tôm, quan trắc nước… qua màn hình điện thoại. Việc nuôi vì thế thuận lợi và kinh tế hơn trước nhiều.

Máy cho tôm ăn thông minh model AIF 100 (giá 30 triệu đồng/máy) là loại máy có ba chế độ hoạt động: chế độ thủ công, chế độ tự động và chế độ kết hợp thuật toán trí tuệ nhân tạo (AI). Chế độ này sẽ kết hợp với các trạm quan trắc, thiết bị đo chỉ tiêu môi trường, đo chỉ tiêu của tôm, cá để cho ra được lượng thức ăn trong một ngày là bao nhiêu, giúp tiết kiệm thức ăn lên tới 20%.

Để thuyết phục người nuôi chịu bỏ ra 30 triệu thay vì mua bên ngoài chỉ có 5 triệu đồng/máy cho tôm ăn, tôi thuyết phục bằng cách nói với họ: “Tôi để cho anh xài, anh mua thức ăn, làm theo cách của tôi, sẵn sàng bảo lãnh ngân hàng để cho vay. Miễn sao làm theo quy trình mình đưa ra. Sau đó, thu tôm lại với giá cao hơn bán ngoài thị trường”. Mình làm thật, làm sao cho người nông dân không phải bán đất đi Bình Dương. Muốn có cuộc sống hạnh phúc hơn thì phải có công nghệ để giải quyết.

Tự động dựa trên trí tuệ nhân tạo thì chi phí quá cao đối với nông dân. Vì vậy, giải pháp chúng tôi đưa ra với ba cấp độ (thủ công, bán tự động và tự động). Thí dụ, mình chỉ cần dùng điện thoại thông minh chụp qua con tôm, thì hệ thống có thể phân tích được  tôm trọng lượng hôm nay bao nhiêu, có phát triển đúng hay không, nhiệt độ, tôm có bệnh không…

Nông dân mình đã nghèo rồi nếu mình đem những thiết bị mắc tiền nữa thì họ sẽ không làm. Mô hình này được người nuôi đồng tình cao vì giảm được chi phí đầu vào, từ con giống, vật tư kỹ thuật, thức ăn dẫn đến giảm giá thành sản phẩm. Quy trình đồng nhất, chất lượng sản phẩm đồng đều. Đặc biệt, từ mô hình này, người nuôi đảm bảo về truy xuất nguồn gốc. Tôm nuôi theo quy trình an toàn, đạt tiêu chuẩn tôm sạch và có thể xuất khẩu vào các thị trường khó tính như Nhật Bản, châu Âu…

Nông dân nuôi tôm họ có ba chuyện là nuôi nước, nuôi tôm và bán tôm. Giai đoạn nuôi nước, nuôi tôm thì có thể nói là mình có thể làm tốt, nhưng cái khúc sau là bán tôm thì chưa được tốt lắm. Mình phải làm một cuộc cách mạng để giải phóng khỏi chuyện được mùa mất giá, được giá mất mùa.

Mô hình nuôi tôm khép kín trong nhà. Ở trên thì dùng mái năng lượng mặt trời có thể bán điện được, dưới nước thì nuôi tôm. Tôm có thể thu hoạch hằng ngày chứ không phải 100 ngày mới thu hoạch, chuyện này giải quyết được về sức ép số lượng, bán thẳng cho người tiêu dùng. Thị trường tiêu dùng trong nước của mình rất là lớn, tới 1 tỷ USD một năm mà mình chưa chú trọng, còn bỏ ngỏ.

Thực phẩm chế biến từ tôm là một cách để chúng ta làm cách mạng giải phóng cho người nuôi tôm, nâng cao giá trị. Từ tôm, mình có thể chế biến nhiều món như tôm kho tiêu, tôm cà ri, tôm xào đậu ve, đậu rồng… Thay vì bán lúa, mình bán cơm. Thay vì bán tôm sống, mình chế biến tôm thành món ăn để đem đi bán.

Với máy đóng gói, máy bán tôm (giá từ 200 – 500 triệu đồng/máy) trong thời đại dich Covid người tiêu dùng cần sự tiện lợi, mình có thể ứng dụng công nghệ đóng gói với khí cải tiến, bảo quản tới ba tháng. Người tiêu dùng chỉ cần bỏ vào lò vi sóng trong ba phút đối với những thực phẩm chúng tôi chế biến, dùng máy đóng gói. Thật sự rất tiện lợi, tăng được lợi nhuận. Thí dụ, với lúa, mình bán lúa tươi 5.000 – 7.000 đồng/kg, chà ra gạo thì bán được 20.000 đồng/kg, nếu chế biến ra cơm thì có khả năng tới 2 triệu đồng. Con tôm của mình cũng vậy.

Nói vậy, nhưng không có nghĩa là người nông dân nào cũng có thể làm được. Hiện giờ, còn mới cũng chưa có ai biết tới mình nhiều nên mới làm ở Trà Vinh, Bến Tre, Sóc Trăng và Bạc Liêu. Những HTX người ta kết hợp lại để làm, công nghệ trong nước có sẵn ở Trà Vinh, làm trong nước nên rẻ tiền hơn. Một HTX nuôi tôm có thể làm được. Mình có thể liên kết, bán đứt hoặc cho thuê, trả chậm… Cái cần là phải có ngân hàng đồng hành với mình.

TS Nguyễn Thanh Mỹ – CEO Ryan Technologies (theo TGHN)